زیبایی های ایران - جنگل ابر

جنگل ابر شاهرود قسمتی از قدیمی‌ترین و زیباترینجنگلهای هیرکانی است که با گونه‌های گیاهی و جانوری نادر، یکی از زیباترین تقاط شهرستان شاهرود می‌باشد. این جنگل با ۳۵ هزار هکتار وسعت در ادامه جنگل‌های سرسبز شمال کشور به دلیل این که در اغلب مواقع فضای این جنگل را اقیانوسی از ابر فراگرفته به این نام مشهور است. در این جنگل ابرها آنقدر به درخت‌ها نزدیک اند که به‌نظر می‌رسد جنگل بر روی ابرها سوار است و می‌توان در میان ابرها گشت و گذار کرد و به باور بسیاری از گردشگران یکی از زیباترین چشم‌اندازهای طبیعت ایران محسوب می‌شود.

  طرح جنگل کاری احیا و غنی سازی جنگل های مخروبه ابر وقطری از سال ۱۳۷۰ به اجرا در آمده است که وسعتی برابر ۱۱۲۱۶ هکتار از دامنه های شمالی را شامل می شود. همچنین بیش از ۲۰۰ هکتار از مناطق فوق قرق و عملیات نهال کاری با کاشت گونه هایی مانند بلوط، افرا، شیردار، توسکا، ون،اقاقیا، گلابی وحشی، ممرز وتعدادی سوزنی برگ از جنس لاریکس و کاج جنگلی و بذرکاری با گونه های ون، ممرز، بلوط، گلابی وحشی انجام شده و عملیات فوق همچنان ا دامه دارد.

موقعیت جغرافیایی

این جنگل زیبا در جنوب شهرسان علیر مسیر جاده علی آباد بهشاهرود با مختصات جغرافیایی 57 و 54 تا 12 و 55 شرقی و 42و 36 تا 50 و 36 عرض شمالی قرار داشته ، از خاور بهجنگل اولنگ، از جنوب به کوه قاسم و کوه ابر و قطری و از باختر به کوه یخام و تکیانو محدوداست. جنگل فوق متعلق به محدوده استان زیبای گلستان می باشد.لذا بهتر است مسافران برای لذت بیشتر از زیبایی های جنگل ابر، از جاده جنگلی و مرطوب و بسیار زیبایی علی آباد کتول استان گلستان استفاده نمایند.
مشخصات طبیعی
ارتفاع زیاد جنگل از سطح دریا، پایین بودن دما در فصل گرما و وجود چشمه‌سارهای فراوان و پوشش جنگلی متنوع از شاخصه‌های این جنگل است.[۲]میزان بارندگی در این منطقه بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلی‌متر و متوسط حداکثر دما ۲۰ و حداقل دما شش درجه سانتی‌گراد است.از چشمه های دایمی منطقه می توان به چشمه آلوچال، آب شرش و آبشار اشاره کرد.
همیت[
جنگل ابر به سه دلیل برای دنیا اهمیت دارد:
• قسمتی از جنگل‌های باستانی هیرکانی است و گیاهان دارویی کم نظیری دارد.
• اکوتن این ناحیه دارای اهمیت است؛ یعنی مرز میان‌بند بین دو اکوسیستم منطقه نیمه بیابانی و جنگلی است. به‌طوریکه می‌توان در جنگل‌های این ناحیه درختان سوزنی‌برگ را در کنار درختان پهن‌برگ دید که این امر در گونه‌های جانوری هم تاثیرگذار بوده است.
• جغرافیای خاص منطقه که دو منطقه کم ارتفاع و بلند را در کنار هم قرار داده است دارای اهمیت است؛ به‌طوری که شاهد تشکیل اقیانوس ابر در این منطقه هستیم که پدیده کم نظیری در دنیا محسوب می‌شود.[۳]
افزون بر زیبایی طبیعی، مشخصات کم‌نظیری مانند وجود گونه‌های متفاوت گیاهان چوبی به همراه گونه‌های گیاهی بسیار نادری مانند راش، بلوط، توسکا، نارون، گیلاس وحشی، بارانک، سرخدار، نمدار و مانند آن‌ها این قابلیت را پدید آورده که این اراضی همچون موزه‌ای زنده برای جذب گردشگران داخلی و خارجی مورد استفاده قرار بگیرد.بخشی از گردشگران خارجی این منطقه، گیاه‌شناسانیهستند که برای دیدن گونه‌های نادر گیاهی موجود در جنگل‌های هیرکانی به ایران می‌آیند و دسته دوم، گردشگران عمومی هستند که اغلب از کشورهای آسیای میانه وخاورمیانه می‌آیند.
جنگل ابر درمحلی واقع است که از ضخامت کوه‌های البرز کاسته می‌شود و ابرهای گرفتار در پشت این دیواره از لابه‌لای دره‌ها به سمت جنوب سرازیر می‌شوند؛ به همین خاطر تقریباً از بعدازظهر تا نیمه‌های شب با سرد شدن هوا چنان می‌نماید که جنگل به روی ابرها سوار شده است.مجاورت دو ناحیه کم فشار و پرفشار (دشت گرگان و منطقه ابر) باعث شده هر وقت زمین انرژی می‌گیرد ابرها جابه‌جا شوند و به‌نظر برسد که ابرها از آسمان به زمین می‌آیند. این اتفاق منطقه ابر را دگرگون کرده

پوشش گیاهی
وجود ۸۵ نوع گونه گیاه مانند راش، بلوط، ممرز افرا، شیردار، توسکا، آزاد داغداغان، گونه های کلاه میر حسن ، چوبک، اسپرس، دم روباهی، آویشن و شبدر به همراه گونه‌های گیاهی نادر مانند نارون، بارانک، سرخدار و مانند آنها جنگل ابر را به موزه‌ای طبیعی تبدیل کرده است. آب و هوای خاص این جنگل، درختان متفاوتی را در خود پرورش داده که برخی از این درخت‌ها با شکل خاص خود روی زمین خزیده‌اند و منظره زیبایی پدید آورده‌اند. جنگل ابر یکی از بانک‌های گیاهان دارویی سرشار در کشور شناسایی شده است، که همه ساله مشتاقان و علاقه مندان را از گوشه کنار جهان به سوی خود دعوت می‌کند.
در قسمت‌های جنوبی جنگل، یعنی قسمتی که به روستاها نزدیک‌تر است پوشش گیاهی تنک دیده می‌شود. در عمق جنگلٰ تپه‌های پرشیبی وجود دارد که سراسر پوشیده از درختان بلند است. مشهورترین درخت منطقه اورس است. درختی با ریشه‌های بلند که روی زمین می‌خزد. مناطق ابتدایی جنگل ابر ییلاق چوپانان گلستانی است، اما در عمق جنگل اثری از انسان دیده نمی‌شود
گونه های جانوری
از گونه های جانوری این منطقه می توان خرس قهوه‌ای،گرگ، پلنگ، خوک وحشی، شغال، روباه، خرگوش کل و بز ،شوکا و مار و از پرندگان کبک، کبوتر جنگلی، بلدرچین، عقاب جنگلی، کرکس، شاهین، فاخته و قرقاول را نام‌برد.

جاده ابر و منطقه حفاظت شده

 گزارش پیمایش جنگل ابر – روستای ابر به ده شیرین آباد

بوی تازه شدن طبیعت همه جا را پر کرده است . مطابق عادت هر سال عید ، دنبال یک جنگل مناسب برای پیمایش می گردیم . در اکثر مناطق جنگلی اثراتی از زمستان باقی مانده است . با تماس با چند استان شمالی متوجه می شویم که اکثر راههای جنگلی هنوز پوشیده از برف است . صحبت با کوهنوردان دیگر و گرفتن راهنمایی از آنها باعث می شود که منطقه ابر در نظر ما خودنمایی کند . منطقه ای که بیشترین ارتفاع آن 3000 متر است و به دلیل ارتفاع پایین ، محلی مناسب برای یک پیمایش بهاری است . هماهنگی های لازم را سریع انجام داده و کوله های خود را می بندیم .
ابتدا باید خود را به شاهرود برسانیم . از ترمینال غرب تهران سوار ماشینهای مشهد شده و پس از رسیدن به شاهرود ماشین دیگری تهیه کرده و به سمت شمال شرق شاهرود و به سمت رامیان و آزاد شهر حرکت می کنیم . در فاصله 6 کیلومتری بعد از شاهرود شهر بسطام وآرامگاه شیخ بسطام قرار دارد . جاده را ادامه داده و وارد جاده فرعی قلعه نو خرقان 
( N 36′ 36.437′ , E 055′ 04.985′ ) می شویم . از آرامگاه شیخ خرقان نیز بازدید کرده و در جاده ای آسفالته حرکت خود را به سمت شمال شرق و ده ابر ادامه می دهیم . 13 کیلومتر دیگر که به مسیر خود ادامه می دهیم تا ناگهان از پشت یک تپه ده زیبای ابر مشخص می شود . دهی کوچک ولی فوق العاده زیبا که با شکوفه های زیبای بهاری آراسته شده است .
از ده ابر یک جاده پرپیچ و خم به سمت ده شیرین آباد می رود . با یک راهپیمایی 5 الی 6 ساعته می توان از این جاده زیبا خود را به شیرین آباد رساند . این مسیر عمومی راهپیمایی از این مسیر است ولی هدف ما این جاده نیست . هدف ما جنگلهای انبوه بین ده ابر و شیرین آباد و عبور از ده ییلاقی افراتخته است . 
ابتدا باید جاده خاکی را تا روی گردنه ادامه دهیم . جاده به سمت شمال غرب ادامه می یابد . هوا ابری است و مه ریز ، کم کم صورتها و وسایل ما را خیس می کند . در میان راه گردنه محیط بان منطقه را می بینیم . هوا خراب است و هر چند وقت یکبار صدای رعد زمین را می لرزاند . محیط بان کاملاَ محتاطانه از ما می خواهد که مسیر عادی شیرین آباد را پیموده و افراتخته را به زمان دیگری بسپاریم . او جنگلهای انبوه و شیبهای صخره ای را از خصوصیات مسیر افراتخته می داند . اما ما مصر و مصمم از او راهنمایی می خواهیم . در نهایت محیط بان با تکرار کلمه ” در این هوا نمی توانید ” و از روی بی میلی اطلاعاتی در مورد مسیر در اختیار ما قرار می دهد . کلمه نمی توانید او نیز بدرقه راه ما است ! در ادامه راه اطلاعات خوبی از یکی از افراد محلی به نام حسین بیگی می گیریم .

با رسیدن بر روی گردنه ، هوا کاملاَ خراب است و چشمها عاجز از دیدن ده شیرین آباد است . مسیر مستقیم از گردنه به سمت افراتخته می رود و شیرین آباد در جهت شمال قرار دارد ولی به دلیل وجود کوههای صخره ای و پرتگاه ناچاراَ باید مسیری طولانی را به سمت غرب رفته تا این کوههای صیقلی را دور بزنیم .
هنوز منطقه حالت جنگلی به خود نگرفته است و تقریباٌ هر چند متر یک درخت خود نمایی می کند . در میان راه مسیرهای فرعی با نامهای آرام چاله زوا ، فیک چشمه ، شهری کشته و … نیز وجود دارد ولی ما همچنان مسیر خود را به سمت غرب ادامه می دهیم . در نهایت بعد از مدتی متوجه می شویم که کوههای صخره ای را دور زده ایم . در میان مه با استفاده از جی پی اس (GPS) مسیر نهایی مشخص است و طبق راه مالرویی که وجود دارد مسیر خود را به سمت شمال و شمال شرق منحرف می کنیم . بعد از گذشتن از یک رودخانه نه چندان پر آب به یک آرام* می رسیم . محل مناسبی برای شب مانی به نظر می رسد . باقی روز را به مرتب کردن داخل آرام و جمع کردن هیزم می گذرانیم . شبی به یاد ماندنی را پشت سر می گذاریم .
روز بعد هوا بهتر به نظر می رسد . ابرها کنار رفته اند و دید ما نسبت به منطقه باز شده است . حرکت خود را به سمت شمال ادامه می دهیم و پس از طی کردن یک سربالایی و رسیدن به بالای تپه منظره زیبایی چشم را می نوازد . قله سبز پوش قلعه موران در شمال به همراه ده میان رستاق و لباس سبزپوش آن و کمر بند خاکی رنگی که از میان سبزیها تا ده شیرین آباد کشیده شده است . برای اولین بار در طول برنامه ده شیرین آباد مشخص میشود . از تپه به سمت شمال پایین رفته ولی در پایین تپه به یک دوراهی می رسیم . 
راه اول به سمت دره و راه دوم به سمت غرب ارتفاع می گیرد . با توجه به تجربیات قبلی در مورد جنگل و مسیر دره که اکثراَ به آبشار منتهی می شود تصمیم می گیریم که مسیری که بر روی یال غربی سوار می شود را انتخاب کنیم . بعد از چند دقیقه مسیر روی یال هم ارتفاع کم کرده و به دره غربی می رسد . ارتفاعات غربی منطقه در قسمتهای بالایی صخره ای و صعود از آنها بسیار وقت گیر و خطرناک به نظر می رسد ولی قسمتهای پایینی ، تپه ای و خاکی است .
مسیر را ادامه داده و کمی جلوتر به سمت دره پیش می رویم . بعد از مدتی به یک راه کوچک رسیده و در کف دره از رودخانه رد می شویم . از آنجا ارتفاع خود را به سمت غرب زیاد می کنیم تا به روی یال غربی برسیم . در آنجا نیز مسافتی حدود 2 کیلومتر را به سمت غرب تراورس می کنیم . در اینجا جنگل کاملاَ انبوه شده است و شناسایی مسیر بسیار سخت . یکی از مسیرها ارتفاع گرفته و به سمت ارتفاعات غربی ما می رود . مسیر شرقی به سمت صخره های سمت شرق می رود و غیر قابل عبور است و مسیر دره که به سمت شمال می رود . با توجه به نقشه مسیر دره درست به نظر می رسد . در طول دره حرکت خود را ادامه داده و چیزی حدود 500 متر ارتفاع کم میکنیم . در انتهای دره به یک تنگه پر آب میرسیم که توسط صخره های بلندی احاطه شده و غیر قابل عبور به نظر می رسد . تصمیم می گیریم که شب را همانجا قبل از تنگه استراحت کنیم . شبی زیبا با آسمانی پرستاره و صدای دارکوب و جغدهای شب زنده دار . 
صبح زود دو نفر از اعضای تیم برای شناسایی مسیر تنگه حرکت می کنند و پس از مطمئن شدن از اینکه مسیر تنگه مطمئن است مابقی اعضا نیز به آنان می پیوندند . تنگه برخلاف چیزی که به نظر می رسید آنقدر طولانی نیست و با چند بار گذشتن از رودخانه می توان از آن گذشت . در انتهای تنگه مسیر مالروی مناسبی به سمت ده شیرین آباد دیده می شود . متوجه می شویم که در دوراهی باید به سمت ارتفاعات غربی می رفتیم چون ده افراتخته در ارتفاعات غرب روستای شیرین آباد است . به هر حال مناظر اطراف ، فوق العاده زیبا است و تیم پس از یک مبارزه سخت و راهپیمایی سنگین 2 روزه خود را در مقصد می بیند .

چند نکته : 
• مناطق جنگلی فوق العاده زیبا هستند و در عین حال خطرناک . وجود حیوانات وحشی ، دید کم در صورت وجود مه و ابر در منطقه ، مناطق صخره ای و صعب العبور که در جنگلها به وفور یافت می شوند و تنگه ها و آبشارهای بلند ، لزوم وجود یک برنامه ریزی دقیق را تایید می کند .
• درست کردن آتش در جنگل برای دور کردن حیوانات وحشی کار مناسبی است ولی هیچ گاه خاموش کردن کامل آن را از یاد نبرید .
• استفاده از امکانات مناسب جهت یابی مانند نقشه با اشل مناسب ، قطب نما و مخصوصاَ دستگاه جی پی اس مانع از سردرگمی شما در میان جنگل شده و کمکی بزرگ برای انجام فعالیتهای اینچنینی است .
• پیمودن مسیر بدون راهنما ، امروزه مورد توجه بسیاری از کوهنوردان است . فقط باید این نکته را در نظر گرفت که گرفتن اطلاعات از محلیها می تواند کمک بزرگی باشد .